Ychydig wythnosau yn ôl fe ddigwyddodd rhywbeth tra anarferol. Cyhoeddwyd darn gan Y Guardian oedd yn rhoi sylw i Gymru. Ymhellach – er gwaethaf y ffocws ar Brecsut – llwyddwyd osgoi hanesyn arall ar ffurf antur mewn i’r Heart of Darkness a’r ymgais diweddaraf i esbonio pam bod y brodorion wedi hunan-niweidio yn y fath […]

Dyma addasiad o erthygl a ymddangosodd yn wreiddiol yn O’r Pedwar Gwynt. Diolch yn fawr i’r awdur a’r cylchgrawn am roi caniatâd i Undod ei ailgyhoeddi. Waeth i ni gydnabod un gwirionedd sylfaenol ar y dechrau un: nid oes unrhyw beth cynhenid Gymreig am y cyfryngau cyfrwng Saesneg yng Nghymru ac ni cheir ychwaith y […]

Dyma Ail hanner bywyd Silyn. Darllenwch ran 1. Ac yntau a’i wraig wedi bod mor hapus yn Nhanygrisiau, dyfalais sawl gwaith beth barodd iddynt adael y lle a mudo i’r Barri. Rhesymau economaidd oedd yn gyfrifol. Yr oedd y dirwasgiad yn y fasnach adeiladu wedi cychwyn ers 1902, ac wedi taro’r diwydiant llechi yn 1903. […]

Dwi’n gwenu wrth feddwl amdanynt – Lenin a Silyn yn sgwrsio yn yr Amgueddfa Genedlaethol yn Llundain lle daethant i ‘nabod ei gilydd tua 1903. Ar yr olwg gyntaf, does dim yn debyg rhwng y chwyldroadwr o Rwsia a’r gweinidog Methodist o Ddyffryn Nantlle, ond mae nodweddion cyffredin. Roedd dyddiadau eu geni a marw yn […]

“Mae yna rywbeth ar droed” yw’r geiriau sydd yn crynhoi yr achlysur. Teimlad anhraethol na does modd ei fynegi mewn unrhyw dermau penodol, dim ond ei deimlo yn y fan a’r lle. Roedd ymhell dros fil o bobl wedi ymgynnull yn y Tramshed i wrando ar wledd o artistiaid yn canu dan y baneri #yesismore […]

Ers rhy hir, y mae cyd-sefyll gyda’r gorthrymedig, ac undod gyda’r dosbarth gweithiol a “trueiniaid y ddaear” wedi bod yn rhy bell o lawer o feddyliau’r sawl sydd ar y chwith, o fewn mudiad annibyniaeth Cymru. Ni ddylai undod â sosialwyr tramor fod yn atodiad neu’n gafeat i frwydr annibyniaeth Cymru “go iawn”; mae’n rhan […]

Pa fath o Gymru ddylen ni gael? Gawn ni sefydlu egwyddor sylfaenol o’r cychwyn: mae’n rhaid i bobl Cymru meddu ar y grymoedd i benderfynu ar eu dyfodol eu hunain. Rhaid i Gymru fod yn wlad ddemocrataidd, yn yr ystyr ehangaf posibl. Os oes modd inni fel pobl yn gwerthfawrogi ein democratiaeth, yna fe fydd […]

O dro i dro, gofynnir i mi sut des i’n rhan o’r mudiad cenedlaethol yng Nghymru. Yr ateb yw fy mod wedi cael yr hyn a allech chi ei alw’n epiphani – fel tynnu’r switsh – un noson yn 2016. Gwelais i daflen yn hysbysebu cyfarfod a oedd Leanne Wood yn ei gynnal yn fy […]

Mae trafodaeth ar y berthynas rhwng sosialaeth a’r cwestiwn cenedlaethol yn allweddol i ddyfodol y mudiad dros annibyniaeth i Gymru, sef Undod. Yn y nodiadau hyn dadleuir bod cred mewn creu sosialaeth mewn un gwlad yn ffolineb peryglus. Crynhoir isod ddeuddeg o ystyriaethau perthnasol i’r drafodaeth ar y berthynas rhwng sosialaeth ac annibyniaeth i Gymru. […]

Os oes gobaith o lwyddiant i’r mudiad annibyniaeth, mae yna angen dirfawr i sicrhau ymdeimlad o undod ymysg y sawl sy’n cyfrannu. Waeth inni ddechrau gydag un o’r pynciau yna sydd wedi creu hollt hanesyddol yng Nghymru – sef yr iaith. A gall rhywun gweld yng nghyswllt rhai digwyddiadau fwy diweddar bod anghytundeb, gwaetha’r modd, […]