Gwers galed Felindre: galw am gyfundrefn gadarn i warchod ysgolion Cymraeg gwledig

Cyfrannwyd y darn hwn gan Angharad Dafis, cynrychiolydd cefnogwyr Ysgol Gynradd Gymraeg Felindre. Croesewir dyfarniad pellgyrhaeddol Comisiynydd y Gymraeg fod Dinas a Sir Abertawe wedi methu cymryd y cam statudol hanfodol o gyflawni asesiad o’r effaith ar y Gymraeg yn y gymuned cyn mynd ati i gau Ysgol Gynradd Gymraeg Felindre. Dywed y Comisiynydd: Yr […]

Cymunedau iach yw sail ein bywydau

Cymunedau iach yw sail ein bywydau. Dyna gred grŵp o bobl o Wynedd a Môn sy’n datblygu strategaeth amgen ar gyfer datblygu cymunedau. Mabwysiadwyd yr enw “SAIL” gan mai cymuned yw sail popeth. Sail yr economi. Sail diwylliant. Sail iaith. Sail gwytnwch. Sail cyfartaledd. Sail plethu’r cenedlaethau. Sail celfyddyd. Sail y dyfodol. Sail Cymru. Fel […]

Problemau eco-gyfalafiaeth

Ynghanol ein hamryw argyfyngau cynigir addasiadau o gyfalafiaeth – fel arfer dan enw tebyg i Fargen Werdd Newydd. Mae canlyniadau peryglus i dynnu sylw oddi wrth ein problemau. Cyflwyniad Dim ond rhywun nad yw’n llawn llathen neu economegydd fyddai’n dadlau nad yw’r byd ynghanol cyfres o argyfyngau ecolegol, hinsoddol ac yn ymwneud â chydraddoldeb, sydd […]

Ymunwch ag Undod heddiw

I ni, bobl Cymru, roedd nos Iau yn gadarnhad i nifer cynyddol ohonom nad oes dyfodol i ni a’n plant o fewn strwythurau’r wladwriaeth Brydeinig. Gallasai cynghreirio rhwng ein pleidiau ‘blaengar’ wedi achub y dydd o safbwynt cadw y Toriaid mas o’n etholaethau seneddol, ond gweithred dros dro byddai hynny wedi bod, y byddai wedi […]

Llofruddio llywodraethu “democrataidd”

Yn ôl ym mis Hydref, yn dilyn addoediad Senedd San Steffan, cawsom gyfrif cryno a brathog o derfynau democratiaeth Prydeinig ar y blog hwn – a ddatgelodd y graddau y mae’n cwympo’n brin o’r ddelfryd, a pha mor agored yw hi i gam-driniaeth. Gydag ychydig dros wythnos i fynd tan yr Etholiad Cyffredinol, nid oes […]

Bregus dros ben: yr hyn am ein prifysgolion sydd ddim yn wasg

Daeth y patrwm yn amlwg, maes o law. Yn y gorffennol, bu myfyrwyr yn gofyn am y ffurflen amgylchiadau arbennig am amryw o rhesymau: tostrwydd yn ystod y cyfnod arholiadau, marwolaeth yn y teulu, o bryd i’w gilydd argyfwng personol neu ysbeidiau o iechyd meddyliol gwael. Ond nawr, mae yna ddau rheswm yn unig: gorbryder […]

Anufuddod sifil torfol yn frith yng Nghatalunya

English | català Undod / sefyll gyda Catalunya Ddoe daeth dyfarniad hir-ddisgwyledig Goruchaf Lys Sbaen yn erbyn naw garcharor gwleidyddol o Gatalunya ar gyhuddiadau yn cynnwys ‘gwrthryfel’ ac ‘annog brad’, mewn cyswllt a refferendwm Hydref 1af 2017 ar annibyniaeth i Gatalunya. ‘Roedd pob un yn wleidyddion amlwg neu’n arweinwyddion diwylliannol a bu Catalunya yn disgwyl […]

Plaid Cymru a niwcs – y drwg yn y caws

Bydd Plaid Cymru yn cyfarfod yn Abertawe am eu cynhadledd flynyddol dros y penwythnos, a mae’n siŵr y gallwn ddisgwyl pob math o addewidion am y Gymru annibynnol sydd yn ymddangos yn nes nag y bu ers oesoedd. Ond ydi hon yn Blaid y gallwn ddibynnu arni i’n harwain i’r gwynfyd? Neu fydd hi’n debyg […]

Oes angen prifddinas ar Gymru o gwbl?

Mae annibyniaeth Cymru yn gyfle i ailfeddwl popeth. Yn ei araith a gafodd ganmoliaeth eang, galwodd Eddie Butler annibyniaeth yn gynfas wag yn yr orymdaith ym Merthyr Tudful. Heb os, refferendwm fydd y modd y deuwn yn annibynnol ond ni ddylem adael i’n gweledigaeth gael ei chyfyngu gan y gorwel hwnnw. Ar ôl yr orymdaith, […]

Cymru’n codi

Trothwyol 1, yn ymwneud â chamau trawsnewidiol neu gychwynnol proses 2, mewn safle ar ffin neu drothwy, neu ar y ddwy ochr iddo *** Merthyr Tudfil; pair y dychymyg Cymreig le ffrwydrodd y Gymru ddiwydiannol i fodolaeth. Merthyr; y dref chwedlonol hwnnw lle ymfyddinodd wrthdystiad yng Nghymru yn gyntaf; Merthyr; yr enw wedi’i serio ar […]

Does dim trwsio Prydain

Doedd dim coup d’etat. Doedd dim torcyfraith. Mae’r wladwriaeth Brydeinig yn gwneud yr union peth cafodd ei gynllunio i wneud. Yng nghyfansoddiad anysgrifenedig Prydain, does dim rheolau, dim ond arferion. Mae beth wnaeth Boris Johnson yn sicr yn teimlo’n ddrwg. Dyma Prif Weinidog o blaid sydd heb ennill etholiad yng Nghymru ers 1885, enillydd etholiad […]

Democratiaeth radicalaidd: ffordd o guro Boris Johnson

Mae’n siŵr eich bod wedi clywed erbyn hyn: mae rhyw wancar posh wedi gofyn i’r Frenhines atal senedd San Steffan er mwyn gorfodi Brexit heb gytundeb. Mae hyd yn oed Philip Hammond yn galw cam diweddaraf Boris yn annemocrataidd. Mae’r DG ar dân unwaith eto. Neu yn hytrach mae’n parhau i fod ar dân ond […]

Annibyniaeth ddienaid, neu annibyniaeth go iawn?

“Mae’n rhaid i[‘r mudiad cenedlaethol] ddangos i bobl Iwerddon nad yw ein cenedlaetholdeb yn ddim byd mwy na delfrydu melancolaidd o‘r gorffennol, ond hefyd bod ganddo’r gallu i greu atebion pendant a chlir i broblemau’r presennol… Gellid pledio y byddai delfryd o Weriniaeth Sosialaidd yn awgrymu, fel y mae, chwyldro gwleidyddol ac economaidd cyflawn, a […]

Amddiffynwn chwyldro Rojava: dros ein dosbarth, dros y ddaear, a dros fenywod

Mae arbrawf mewn system o ymreolaeth ffeministaidd y Cwrdiaid o dan fygythiad gan wladwriaeth Twrci – a rhaid i ni fel y mudiad cenedlaethol weithredu. Yn mis Chwefror y flwyddyn hon, clywais bod cyfaill o’r gymuned Gwrdaidd wedi bod ar streic newyn ers dros 70 diwrnod. Yr unig beth oedd yn ei gadw’n fyw oedd […]

Y Sioe a’r Steddfod: bonedd a gwrêng

Dwy o Wyliau mawr cenedlaethol sydd yna a sefydlwyd yn benodol ar gyfer pobl Cymru – Y Sioe Fawr (Roial Welsh yn Gymraeg) a’r Steddfod (Royal National Eisteddfod gynt). Heblaw am gemau rhyngwladol, dyma lle y gwelir y torfeydd mwyaf – tua 240,000 yn y Sioe dros 4 diwrnod, a tua 150,000 yn y Steddfod […]

Gwerthoedd Cymru annibynnol / Ymunwch gyda ni

Ymunwch ag Undod i gefnogi Cymru y gallwn ni i gyd fod yn falch o’i galw’n gartref. Rydym yn orymdeithio gyda baneri Undod ac yn cynnal cyfarfod yn Llety Arall. Mae’r cyffro’n amlwg wrth inni ddisgwyl ymlaen at ddydd Sadwrn ac ail orymdaith Pawb Dan Un Faner dros annibyniaeth, i’w chynnal yng Nghaernarfon. A pha […]

Trwyddedau arfau i Sawdi Arabia yn anghyfreithlon medd y Llys Apêl – be sydd wnelo hyn a Chymru?

Be ydi’r stori? Mae Undod yn croesawu’r newydd fod y Llys Apêl wedi barnu fod trwyddedu allforio arfau oddi yma i Sawdi Arabia yn anghyfreithlon. Dywedodd y barnwyr ei fod yn “afresymegol a felly yn anghyfreithlon” bod Ysgrifennydd dros Fasnach Ryngwladol Llywodraeth y Deyrnas Gyfunol wedi awdurdodi trwyddedau am allforion arfau, heb asesu a oedd […]

Hil ac annibyniaeth

Fe gafodd yr orymdaith gyntaf dros annibyniaeth i Gymru ei chynnal ar 11 Mai 2019. Roedd bron i dair mil o bobl yn bresennol, a’r dorf yn llifo drwy ganol y brifddinas cyn cyrraedd yr Aes. Penllanw’r orymdaith oedd cyfres o areithiau byrion gan arweinydd Plaid Cymru Adam Price, Carys Eleri, Siôn Jobbins, Sandy Clubb, […]

Ford Pen-y-Bont yn drychineb. Rhaid i Gymru ddysgu’r gwersi economaidd

Yn y blynyddoedd sydd i ddod, dylai’r wythnos diwethaf yma yng Nghymru cael ei chofio fel cyfnod allweddol, pan ddechreuodd y wlad o’r newydd. Wedi blynyddoedd o wamalu, cafodd ffordd liniaru’r M4 ei wrthod – y tro, hwn, mentrwn, yn dyngedfennol. O fewn ychydig ddyddiau, roedd Ford wedi cyhoeddi eu bod yn cau eu ffatri […]

Cymru, yr argyfwng hinsawdd, a’r M4

Datganiad Mae Undod yn fudiad sydd wedi’i sefydlu i sicrhau annibyniaeth i Gymru. Bydd annibyniaeth go iawn yn dilyn nifer o egwyddorion hanfodol, gan gynnwys, ond nid yn gyfyngedig i: cyfiawnder hinsawdd gwarchod ein hamgylchedd naturiol economi moesegol i holl bobl Cymru, ac i holl bobloedd y byd. Mae Undod yn gwrthwynebu’n gryf y syniad […]

S.O. Davies ac annibyniaeth economaidd i Gymru

Diolch i Nye Davies am sgwrs ddiddorol gyda ni yng Nghanolfan Soar, Merthyr yng nghyswllt y mudiad llafur ac annibyniaeth. Trafod yr adnabyddus S.O. Davies, AS Merthyr 1934-1972, oedden ni – a’r modd roedd yn mynegi ei gred mewn cyd-ddibyniaeth annibyniaeth a sosialaeth. Cymharwyd syniadau Davies â rhai Aneurin Bevan gan ddangos bod y ddau […]

Cyfweliad â Jean-François Joubert, ymgyrchydd Québec Solidaire

Adam Johannes o Gynulliad y Bobl Caerdydd sy’n siarad â Jean-François Joubert, aelod o Québec Solidaire (QS). Ym mis Hydref 2018, cafwyd etholiad hanesyddol yn Québec, gyda’r ddwy blaid sydd yn hanesyddol wedi ymladd i lywodraethu ers cenhedloedd yn derbyn cweir gan etholwyr oedd yn awyddus i weld newid. Plaid adain dde Coalition Avenir Québec […]

Dihangfa Cymru o Brecsut?

Ychydig wythnosau yn ôl fe ddigwyddodd rhywbeth tra anarferol. Cyhoeddwyd darn gan Y Guardian oedd yn rhoi sylw i Gymru. Ymhellach – er gwaethaf y ffocws ar Brecsut – llwyddwyd osgoi hanesyn arall ar ffurf antur mewn i’r Heart of Darkness a’r ymgais diweddaraf i esbonio pam bod y brodorion wedi hunan-niweidio yn y fath […]

Y cyfryngau amgen: ceffyl pren Troea?

Dyma addasiad o erthygl a ymddangosodd yn wreiddiol yn O’r Pedwar Gwynt. Diolch yn fawr i’r awdur a’r cylchgrawn am roi caniatâd i Undod ei ailgyhoeddi. Waeth i ni gydnabod un gwirionedd sylfaenol ar y dechrau un: nid oes unrhyw beth cynhenid Gymreig am y cyfryngau cyfrwng Saesneg yng Nghymru ac ni cheir ychwaith y […]

Ail hanner bywyd Silyn

Dyma Ail hanner bywyd Silyn. Darllenwch ran 1. Ac yntau a’i wraig wedi bod mor hapus yn Nhanygrisiau, dyfalais sawl gwaith beth barodd iddynt adael y lle a mudo i’r Barri. Rhesymau economaidd oedd yn gyfrifol. Yr oedd y dirwasgiad yn y fasnach adeiladu wedi cychwyn ers 1902, ac wedi taro’r diwydiant llechi yn 1903. […]

Dyddiau cynnar Silyn

Dwi’n gwenu wrth feddwl amdanynt – Lenin a Silyn yn sgwrsio yn yr Amgueddfa Genedlaethol yn Llundain lle daethant i ‘nabod ei gilydd tua 1903. Ar yr olwg gyntaf, does dim yn debyg rhwng y chwyldroadwr o Rwsia a’r gweinidog Methodist o Ddyffryn Nantlle, ond mae nodweddion cyffredin. Roedd dyddiadau eu geni a marw yn […]

Annibyniaeth i Gymru: tocyn twyma’ tre’

“Mae yna rywbeth ar droed” yw’r geiriau sydd yn crynhoi yr achlysur. Teimlad anhraethol na does modd ei fynegi mewn unrhyw dermau penodol, dim ond ei deimlo yn y fan a’r lle. Roedd ymhell dros fil o bobl wedi ymgynnull yn y Tramshed i wrando ar wledd o artistiaid yn canu dan y baneri #yesismore […]

Imperialaeth yr UDA yn Venezuela, ac effaith gwladychiaeth

Ers rhy hir, y mae cyd-sefyll gyda’r gorthrymedig, ac undod gyda’r dosbarth gweithiol a “trueiniaid y ddaear” wedi bod yn rhy bell o lawer o feddyliau’r sawl sydd ar y chwith, o fewn mudiad annibyniaeth Cymru. Ni ddylai undod â sosialwyr tramor fod yn atodiad neu’n gafeat i frwydr annibyniaeth Cymru “go iawn”; mae’n rhan […]

Dim brenhiniaeth: diffinio a meithrin Cymru ddemocrataidd

Pa fath o Gymru ddylen ni gael? Gawn ni sefydlu egwyddor sylfaenol o’r cychwyn: mae’n rhaid i bobl Cymru meddu ar y grymoedd i benderfynu ar eu dyfodol eu hunain. Rhaid i Gymru fod yn wlad ddemocrataidd, yn yr ystyr ehangaf posibl. Os oes modd inni fel pobl yn gwerthfawrogi ein democratiaeth, yna fe fydd […]

Rhaid i ni rannu darlun o’r Gymru annibynnol yr ydym eisiau

O dro i dro, gofynnir i mi sut des i’n rhan o’r mudiad cenedlaethol yng Nghymru. Yr ateb yw fy mod wedi cael yr hyn a allech chi ei alw’n epiphani – fel tynnu’r switsh – un noson yn 2016. Gwelais i daflen yn hysbysebu cyfarfod a oedd Leanne Wood yn ei gynnal yn fy […]